Eind 19e eeuw loopt de vervening langs de Dedemsvaart af en wordt er nog beperkt veen ontgonnen langs de Luttense Hoofdwijk.
In diezelfde periode komt ook het socialisme op en vinden de eerste grootschalige stakingen plaats. De staking van 1888 begon in Nieuw-Amsterdam en verplaatste zich ook voor even naar de Dedemsvaart.
Lees ook: Maatschappelijke context van de 1888 veenstaking.
Leefomstandigheden veenarbeiders – was het armoede?
Als het gaat om veenarbeiders wordt in onderzoeken vooral aandacht besteed aan de armoede waarin ze leefden. Maar tot in hoeverre was deze armoede erger dan die in de stad? Een veenarbeider had vaak nog een stukje grond waar hijzelf zijn aardappelen en rogge op kon verbouwen, een stadsbewoner niet. Daar staat tegenover dat het werk van een veenarbeider vooral seizoenswerk is. Dat betekent dat velen van hen niet een heel jaar lang inkomen hadden. Dat blijkt wel als je het verslag van de Staatscommissie Arbeidsenquête leest. Aan de hand van de interviews die zijn gedaan met de arbeiders, notabelen en ondernemers kon ik vier soorten veenarbeiders onderscheiden. Zij die als seizoensarbeider naar het veengebied kwamen en verbleven in keten en hutten, zij die in de omgeving woonden maar geen woning huurden van hun werkgever, de arbeiders die woonden in een woning van de werkgever en de vrije arbeiders met een eigen hut en een stukje grond waarop ze zelf veen ontginnen.
Lees ook: 1891 – De ene veenarbeider is de andere niet
Levensverhalen van veenarbeiders
De diversiteit aan verschillende veenarbeiders komt ook aan bod in de diverse boeken over het leven van de veenarbeider, geschreven of verteld door veenarbeiders zelf.
Twee boeken die ik kan aanbevelen zijn, Aan het veen verknocht van Derk Gort en Douwe Veen jeugdherinneringen van een veenarbeider 1909 – 1921. Hun beleving van het leven in het veen is in sommige opzichten heel anders dan zoals die wordt beschreven door niet-veenarbeiders.
Leven van vrouwen langs de Vaart
Eind 19e eeuw is ook de periode dat vrouwen gaan werken als telegrafiste, vroedvrouw en onderwijzeres. Het zijn vooral ongetrouwde vrouwen die dit werk doen, want getrouwde vrouwen moeten voor het gezin zorgen of de man ondersteunen in zijn werkzaamheden. Zo kom ik in deze periode verschillende getrouwde vrouwen tegen die de winkel of het café van hun partner runnen.
Tegelijkertijd worden arbeidersvrouwen gestimuleerd om huishoudelijke taken op zich te nemen in plaats van mee te werken in het veld. Dat zou de opvoeding van de kinderen en de netheid van het huishouden ten goede komen.
Waar de ongetrouwde burgervrouw de arbeidsmarkt betreedt en haar eigen salaris verdient, wordt de arbeidersvrouw langzaam richting de keuken gedirigeerd.
Lees ook:
- De vijf meest bekende vrouwen langs de Dedemsvaart
- Vrouwen runnen cafés, winkels en werken op binnenvaartschepen
Overige sporen van gewone mensen
En zo zijn er in diverse archieven nog sporen van gewone mensen langs de Dedemsvaart te vinden. Denk daarbij aan persoonlijke archieven die zijn gedoneerd aan lokale historische verenigingen, maar ook aan rechtbankverslagen en brievenboeken van burgemeesters. Er valt nog veel te ontdekken!